Najczęstsze przyczyny problemów z koncentracją u dzieci

Współczesne dzieci dorastają w środowisku pełnym bodźców, hałasu i presji. Nic dziwnego, że wiele z nich ma trudności z koncentracją – nawet przy prostych zadaniach. Jednak problem z koncentracją u dziecka nie zawsze wynika z rozkojarzenia czy braku chęci. Czasem to sygnał przeciążenia, przemęczenia, trudności emocjonalnych lub niewłaściwych warunków do nauki.

Zanim zaczniesz wymagać od dziecka skupienia, warto zrozumieć, co je rozprasza i czego potrzebuje jego układ nerwowy, aby działać sprawnie.

Z tego artykułu dowiesz się:

jakie są najczęstsze przyczyny problemów z koncentracją u dzieci,
z czego wynika brak koncentracji u dzieci w różnym wieku,
co robić, gdy dziecko ma problem z koncentracją,
kiedy warto poszukać przyczyny medycznej lub psychologicznej,
jak wspierać dziecko w rozwoju umiejętności skupienia.

Dlaczego dziecko nie może się skupić? Problemy z koncentracją u dzieci mogą wynikać z przemęczenia, stresu, niedoboru snu, nieprawidłowej diety, nadmiaru ekranów lub trudności emocjonalnych. Warto najpierw przyjrzeć się stylowi życia dziecka, zanim podejmiesz dodatkowe działania diagnostyczne.

Dlaczego moje dziecko ma trudności z koncentracją?

Każde dziecko jest inne – jedno może skupić się bez problemu przez godzinę, inne rozproszy się po dwóch minutach. Zdolność koncentracji zależy od:

wieku,
dojrzałości układu nerwowego,
warunków zewnętrznych,
samopoczucia dziecka.

Warto pamiętać, że małe dzieci uczą się skupienia stopniowo – nie można od nich wymagać takiego samego poziomu uwagi, jak od dorosłych. Jeśli jednak wcześniej nie było problemów, a nagle pojawiły się trudności z koncentracją u dziecka, warto potraktować to jako sygnał, że coś się zmieniło – w organizmie, środowisku lub emocjach.

Z czego wynika brak koncentracji u dzieci?

Brak koncentracji u dziecka może mieć wiele przyczyn – czasem nakładających się na siebie. Najczęstsze z nich to:

brak snu lub jego niska jakość – dziecko, które się nie wysypia, nie jest w stanie utrzymać uwagi,
niedobory żywieniowe – np. niska podaż żelaza[1],
nadmiar ekranów – szybkie bodźce z gier i filmów osłabiają tolerancję na monotonię i skupienie^[2],
brak ruchu – ciało potrzebuje aktywności, aby mózg mógł pracować efektywnie,
przeciążenie emocjonalne lub stres – zmartwione dziecko nie skupia się na zadaniu,
nuda lub nieadekwatne wymagania – jeśli zadanie jest za trudne lub za łatwe, dziecko się wyłącza.

W niektórych przypadkach brak koncentracji może być też objawem neuroróżnorodności – ale o tym decyduje diagnoza, nie obserwacja domowa.

Czy dieta i styl życia mogą powodować problemy z koncentracją u dziecka?

Zdecydowanie tak. Mózg dziecka to organ o wysokim zapotrzebowaniu energetycznym i metabolicznym – potrzebuje m.in. kwasów tłuszczowych takich jak DHA, aby prawidłowo funkcjonować[3]. Tymczasem wiele dzieci funkcjonuje na diecie bogatej w cukry proste i przetworzone przekąski, które powodują gwałtowne skoki i spadki energii, utrudniając skupienie.

Brak koncentracji u dziecka może też wynikać z niskiego poziomu żelaza, które pomaga w utrzymaniu prawidłowych funkcji poznawczych. Warto też zadbać o podaż kwasów omega-3, takich jak DHA³.

Warto przyjrzeć się również regularności posiłków — dzieci, które jedzą w pośpiechu lub nieregularnie, często mają wahania energii i uwagi.

Nie mniej ważny jest styl życia. Przeciążenie zajęciami dodatkowymi, brak odpoczynku, siedzący tryb życia i nadmiar ekranów to realne źródła trudności z koncentracją^[4]. Mózg dziecka potrzebuje równowagi między wysiłkiem a regeneracją — bez niej nie ma możliwości skupienia, nawet w najlepszych warunkach.

Co robić, gdy dziecko ma problem z koncentracją?

Zanim zaczniesz szukać ćwiczeń na koncentrację, warto przyjrzeć się codziennym warunkom, w jakich funkcjonuje dziecko. Czy ma wystarczająco dużo snu? Czy je regularnie i różnorodnie? Czy nie spędza zbyt dużo czasu przed ekranem smartfonu lub komputera?

Dobrze jest też stworzyć przestrzeń, która sprzyja skupieniu – cichą, uporządkowaną, bez rozpraszaczy. Pomocne są krótkie sesje nauki z przerwami lub wprowadzenie rytuałów sprzyjających koncentracji (np. oddychanie przed zadaniem). Im bardziej zrównoważone są warunki fizyczne i emocjonalne, tym większa szansa, że dziecko nauczy się skupienia.

Co jest przyczyną trudności z koncentracją – ciało, emocje czy środowisko?

W praktyce najczęściej wszystko naraz. Dziecko, które ma gorszy dzień, jest niewyspane i rozproszone treściami w smartfonie, nie skupi się – nawet przy najciekawszym zadaniu. Czasem jednak główną przyczyną może być lęk, napięcie w domu lub konflikt rówieśniczy, o którym dziecko nie mówi wprost.

Warto obserwować dziecko w różnych sytuacjach i zadawać sobie pytanie nie „jak je zmusić do skupienia”, tylko „co przeszkadza jego mózgowi w pracy”.

Q&A – najważniejsze pytania o problemy z koncentracją u dzieci

1. Dlaczego moje dziecko ma problem z koncentracją pomimo tego, że jest inteligentne?

Bo koncentracja nie zależy tylko od zdolności intelektualnych, ale od równowagi między ciałem, emocjami i środowiskiem.

2. Co robić, gdy dziecko ciągle się rozprasza przy nauce?

Zadbać o podstawy: sen, ruch, zróżnicowaną dietę, ekranowy detoks i emocjonalne bezpieczeństwo. Dopiero potem szukać ćwiczeń wspierających uwagę.

3. Czy brak koncentracji u dziecka jest trwały?

Brak koncentracji może być przejściowy i wynikać z przeciążenia, stresu lub błędów wynikających ze stylu życia.

Przypisy:

[1] Żelazo pomaga w utrzymaniu prawidłowych funkcji poznawczych takich jak koncentracja.

^[2] Hale L, Guan S,Screen time and sleep among school‑aged children and adolescents: a systematic literature review, Sleep Med Rev, 21, 50–58. PMID: 25193149, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25193149/

[3] Kwas dokozaheksaenowy (DHA) przyczynia się do utrzymania prawidłowego funkcjonowania mózgu. Korzystne działanie występuje w przypadku spożywania 250 mg DHA dziennie.

^[4] Dresp-Langley B, Children’s health in the digital age: neurobiological and metabolic consequences of excessive digital exposure, Children (Basel), 7(5), 52. PMID: 32443836, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32384728/